Bài 1: GIỚI THIỆU

1.1. Mục đích môn học

Môn học Kỹ thuật truyền số liệu không chỉ là lý thuyết thuần túy mà là nền tảng cốt lõi cho toàn bộ hệ thống viễn thông hiện đại. Mục đích chính bao gồm:

• Trang bị kiến thức nền tảng: Giúp sinh viên hiểu rõ cách thức dữ liệu (văn bản, hình ảnh, âm thanh) được biến đổi thành tín hiệu điện/quang để truyền đi xa.

• Hiểu rõ cơ chế vật lý: Phân tích các đặc tính của môi trường truyền dẫn (dây cáp, sóng vô tuyến) và những yếu tố gây lỗi như nhiễu (noise) và suy hao (attenuation).

• Làm chủ kỹ thuật xử lý: Cung cấp các phương pháp mã hóa, điều chế, kiểm soát lỗi và điều khiển luồng để đảm bảo dữ liệu truyền đi đạt tốc độ cao và độ chính xác tuyệt đối.

• Chuẩn bị cho các học phần kế tiếp: Tạo tiền đề vững chắc để sinh viên học tốt môn Mạng máy tính và truyền thông, hiểu được cách vận hành của Internet và các hệ thống mạng doanh nghiệp (ví dụ như hệ thống mạng quản lý tại các khách sạn của Mira Quy Nhơn).

1.2. Các định nghĩa quan trọng

Để học tốt môn này, các em cần nắm vững 5 định nghĩa "xương sống" sau đây:

1.2.1. Truyền số liệu (Data Communications)

Là quá trình trao đổi thông tin giữa hai thực thể thông qua một môi trường truyền dẫn dưới dạng các tín hiệu điện từ. Sự trao đổi này phải tuân thủ một tập hợp các quy tắc gọi là Giao thức (Protocol).

1.2.2. Tín hiệu (Signal)

Tín hiệu là sự biểu diễn của dữ liệu dưới dạng năng lượng (điện áp, dòng điện, sóng điện từ).

• Tín hiệu tương tự (Analog): Biến thiên liên tục theo thời gian.

• Tín hiệu số (Digital): Chỉ có một số lượng hữu hạn các giá trị (thường là mức 0 và 1).

1.2.3. Băng thông (Bandwidth)

Trong truyền số liệu, băng thông có hai ý nghĩa cần phân biệt:

• Trong lý thuyết (Hz): Là dải tần số mà môi trường truyền dẫn hoặc tín hiệu chiếm dụng (ví dụ: $300Hz$ đến $3400Hz$).

• Trong thực tế (bps): Là tốc độ truyền tải dữ liệu tối đa trên một kênh truyền (ví dụ: $100 Mbps$).

1.2.4. Giao thức (Protocol)

Là một tập hợp các quy tắc quản lý việc truyền thông dữ liệu. Nếu không có giao thức, hai thiết bị có thể kết nối vật lý với nhau nhưng không thể hiểu nhau (giống như hai người nói hai ngôn ngữ khác nhau). Các thành phần của giao thức bao gồm: Cú pháp (Syntax), Ngữ nghĩa (Semantics) và Thời gian (Timing).

1.2.5. Mô hình hệ thống truyền dẫn

Một hệ thống truyền dẫn bao gồm 5 thành phần thiết yếu:

1. Thông điệp (Message): Thông tin cần gửi.

2. Người gửi (Sender): Thiết bị gửi dữ liệu (Máy tính, điện thoại).

3. Người nhận (Receiver): Thiết bị nhận dữ liệu.

4. Phương tiện truyền dẫn (Medium): Đường truyền vật lý (Cáp quang, Wi-Fi).

5. Giao thức (Protocol): Quy tắc chung.