Nội dung

📚 Bài Giảng Chuyên đề: Du lịch Sinh thái (Ecotourism)

Mục tiêu bài giảng: Sinh viên nắm vững khái niệm, các nguyên tắc cốt lõi, chính sách phát triển và các bên liên quan trong loại hình Du lịch sinh thái, hiểu rõ tính chất trách nhiệm và bền vững của loại hình này.

2.1. Các Khái niệm về Du lịch và Sinh thái

2.1.1. Khái niệm về Du lịch

  • Du lịch (Tourism): Là tập hợp các hoạt động của con người đi đến và lưu trú tại những nơi ngoài môi trường sống quen thuộc của họ, trong thời gian không quá một năm, với mục đích giải trí, kinh doanh hoặc các mục đích khác không liên quan đến việc kiếm tiền tại nơi đến (theo UNWTO).

2.1.2. Khái niệm về Sinh thái (Ecology)

  • Sinh thái (Ecology): Là khoa học nghiên cứu về mối quan hệ tương hỗ giữa các sinh vật với nhau và giữa sinh vật với môi trường sống (bao gồm các yếu tố tự nhiên và nhân tạo).

  • Bản chất: Nhấn mạnh sự cân bằng và tính hệ thống trong tự nhiên.

2.1.3. Khái niệm về Du lịch Sinh thái (Ecotourism)

Khái niệm phổ biến nhất được công nhận là của Tổ chức Du lịch Sinh thái Quốc tế (TIES):

  • Du lịch Sinh thái (Ecotourism): Là loại hình du lịch có trách nhiệm tại các khu vực tự nhiên, bảo tồn môi trường và cải thiện phúc lợi của người dân địa phương.

  • Đặc điểm cốt lõi:

    1. Hướng tới thiên nhiên: Diễn ra tại các khu vực tự nhiên ít bị can thiệp.

    2. Giáo dục: Nâng cao nhận thức về bảo tồn cho du khách và cộng đồng.

    3. Bền vững: Đảm bảo tính bền vững về môi trường và kinh tế.

    4. Có trách nhiệm: Mang lại lợi ích kinh tế cho cộng đồng địa phương.

2.2. Các Nguyên tắc của loại hình Du lịch sinh thái

Các nguyên tắc này là kim chỉ nam cho việc tổ chức và khai thác du lịch sinh thái:

  1. Tối thiểu hóa Tác động tiêu cực: Giảm thiểu tối đa những ảnh hưởng xấu đến môi trường tự nhiên và văn hóa bản địa.

  2. Xây dựng Nhận thức Văn hóa và Môi trường: Cung cấp trải nghiệm giúp du khách và cộng đồng nâng cao hiểu biết về giá trị của bảo tồn.

  3. Mang lại Lợi ích Kinh tế trực tiếp cho Bảo tồn: Một phần doanh thu từ du lịch phải được tái đầu tư trở lại cho công tác bảo tồn và quản lý khu vực tự nhiên.

  4. Mang lại Lợi ích Kinh tế cho Cộng đồng Địa phương: Đảm bảo người dân địa phương có vai trò tham gia (làm hướng dẫn viên, cung cấp dịch vụ lưu trú, ẩm thực) và được hưởng lợi một cách công bằng.

  5. Thiết kế Cơ sở vật chất phù hợp: Cơ sở hạ tầng (nhà nghỉ, đường đi) phải được xây dựng hài hòa với môi trường tự nhiên, sử dụng vật liệu địa phương, và ít làm thay đổi cảnh quan.

  6. Hỗ trợ Nhân quyền và các Thỏa thuận Lao động Dân chủ: Đảm bảo công bằng trong việc làm và tôn trọng các quyền cơ bản của người dân địa phương tham gia vào chuỗi cung ứng du lịch.

2.3. Các Chính sách về Du lịch sinh thái

Để du lịch sinh thái phát triển, cần có sự hỗ trợ và định hướng từ các cấp quản lý:

2.3.1. Chính sách về Quy hoạch và Quản lý Đất đai

  • Quy hoạch chi tiết: Phân vùng rõ ràng các khu vực được phép khai thác du lịch, khu vực cần bảo vệ nghiêm ngặt (vùng lõi).

  • Đánh giá Tác động Môi trường (EIA): Bắt buộc đối với các dự án đầu tư du lịch sinh thái để đảm bảo tính khả thi về mặt môi trường.

2.3.2. Chính sách về Hợp tác và Phân chia Lợi ích

  • Cơ chế chia sẻ lợi ích: Ban hành quy định về việc trích % doanh thu từ vé tham quan để tái đầu tư vào cộng đồng và bảo tồn.

  • Khuyến khích Hợp tác Công - Tư (PPP): Thu hút đầu tư tư nhân vào du lịch sinh thái nhưng gắn liền với trách nhiệm bảo tồn và cộng đồng.

2.3.3. Chính sách về Giáo dục và Đào tạo

  • Đào tạo nguồn nhân lực: Tập trung đào tạo người dân địa phương trở thành HDV, quản lý dịch vụ để đảm bảo chất lượng và tính chân thực của trải nghiệm.

  • Xúc tiến Du lịch có trách nhiệm: Đẩy mạnh truyền thông, quảng bá các sản phẩm du lịch sinh thái có chứng nhận bền vững.

2.4. Các Đối tác tham gia vào loại hình Du lịch sinh thái

Du lịch sinh thái là một nỗ lực đa chiều, đòi hỏi sự phối hợp của nhiều bên liên quan:

  1. Chính phủ và Cơ quan Quản lý Nhà nước (The Government):

    • Vai trò: Đề ra chính sách, cấp phép, quản lý quy hoạch, giám sát việc tuân thủ các nguyên tắc bảo tồn (Bộ VHTT&DL, Bộ TN&MT, Ban quản lý Vườn Quốc gia).

  2. Các Doanh nghiệp Lữ hành và Vận hành Tour (Tour Operators):

    • Vai trò: Thiết kế sản phẩm có trách nhiệm, giáo dục du khách trước và trong chuyến đi, thuê và đào tạo người dân địa phương làm HDV.

  3. Cộng đồng Địa phương (Local Communities):

    • Vai trò then chốt: Là chủ thể tham gia trực tiếp (lưu trú, ẩm thực, dịch vụ, HDV địa phương), là người giám sát, và là người hưởng lợi chính.

  4. Du khách (Tourists):

    • Vai trò: Tuân thủ các nguyên tắc bảo tồn và văn hóa địa phương, sẵn sàng chi trả cao hơn cho các sản phẩm bền vững, nâng cao nhận thức và chia sẻ kinh nghiệm tích cực.

  5. Các Tổ chức Phi Chính phủ (NGOs) và Tổ chức Bảo tồn:

    • Vai trò: Cung cấp chuyên môn về bảo tồn, hỗ trợ đào tạo cộng đồng, giám sát tính bền vững của các dự án du lịch (ví dụ: WWF, TIES).

  6. Các Nhà nghiên cứu và Khoa học:

    • Vai trò: Nghiên cứu về đa dạng sinh học và tác động của du lịch, cung cấp dữ liệu khoa học để hỗ trợ việc quản lý bền vững.